Verhalen

Het strand gratis voor iedereen? Twee eeuwen geleden was dat nog wel anders. Om van de Keizerstraat bij de zee te komen moest je tussen 1804 en 1877 een duit betalen als je over de Armenbrug ging. Waarom? Nou, dat zit zo.

Om de rijkere dames en heren een wandeling door het zand te besparen werd in 1804 vanaf de Keizerstraat naar de zee een houten vloer neergelegd – de Armenbrug. Hartstikke fijn natuurlijk dat je dankzij dit luxe strandpad dan geen zand meer in je schoenen kreeg, maar waarom heet het armenbrug als het vooral voor de dames en heren op stand was; en niet voor de arme mensen?

Het antwoord is eigenlijk heel simpel. Vissen is en was niet zonder risico. En dat zit diep in het DNA van Scheveningen verankerd. Heel veel vaders en zonen gingen de zee op, maar kwamen nooit meer thuis. Kijk maar eens naar alle namen op het VissersNamenMonument op de boulevard; dat zijn er een hele hoop! De achtergebleven weduwen moesten het zonder hun man zien te rooien en hadden het dus niet breed. Ook waren er veel ouderen die niet meer konden werken en daardoor niet genoeg geld hadden om van te leven.

Aan het begin en aan het einde van de Armenbrug stond daarom een Armenbus, waar je als voetganger een duit (geld) in moest gooien. Al die duiten gingen naar de weduwen, ouderen en armen van de Keizerstraat. Een heel speciaal stukje strand dus, omdat het symbool staat voor het omkijken naar elkaar. En dat is iets wat Scheveningers nog altijd typeert. Klaarstaan voor elkaar.

Latte macchiato, americano, cappuccino, espresso, cortado … Voor de koffieliefhebbers onder ons klinkt het als muziek in de oren. Kom maar op met zo’n lekker bakkie pleur (Haags voor kopje koffie). Ook in de Keizerstraat barst het van de koffiebars. Maar als je denkt dat dat iets is van de laatste jaren, dan heb je het mis.

De Keizerstraat was ook vroeger al een gezellige winkelstraat. Dat komt omdat de winkeleigenaren meestal boven hun winkel woonden en dus echt in de straat lééfden. Bakker, slager, kruidenier, ze zaten er allemaal. Omdat de meeste mensen toen nog geen koelkast hadden, moesten ze daarom elke dag weer de Straet door om hun boodschapjes te halen. Al kon dat nog best ingewikkeld zijn, want Scheveningen was zo religieus verdeeld dat katholieken en protestanten liever niet bij elkaar winkelden. Behalve dan wanneer de eigenaar zo’n ontzettend leuke kerel was dat je je religieuze voorkeur eventjes over boord gooide.

In de Keizerstraat zijn heel wat relaties ontstaan. Sterker nog, de Keizerstraat was een echte huwelijksmarkt! Hoe de Scheveningse jongens en meisjes van toen dat deden zonder Tinder? Simpel, door te flaneren. Aan de ene kant van de Keizerstraat liepen de jongens, aan de overkant de meisjes … het draaide allemaal om te zien en gezien te worden. En als je een stiekeme knipoog of een handkusje kreeg, dan wist je dat je goed in de markt lag. 

Uiteraard ging je niet de Straet op zonder een zakje pinda’s, en dus was de Keizerstraat bezaaid met pindadoppen. Aan het eind van iedere zaterdagavond moest de schoonmaakploeg de puinhoop in straat schoonvegen, zodat de mensen zondags weer netjes naar de Oude Kerk toe konden lopen. Alsof er niks gebeurd was! 

Wanneer is dat flaneren eigenlijk begonnen? Eeuwenlang waren het strand en de zee het domein van stoere vissers. Geen tijd voor romantisch geparadeer en pinda’s, zeker niet als je bedenkt hoe lastig het was om vanuit het centrum van de stad de kust te bereiken. Het tij keerde halverwege de zeventiende eeuw toen Constantijn Huygens besloot een vaste route tussen Scheveningen en Den Haag aan te leggen: de Steen-weg van de Hage op Scheveningh (de Scheveningseweg). 

Hierdoor werden Scheveningen en Den Haag met elkaar verbonden en konden de Hagenaars uit het centrum gemakkelijk naar Scheveningen voor vertier. Rond diezelfde tijd kwam men erachter dat baden in de zee hartstikke goed was voor je gezondheid. Het Kuren op Scheveningen was hot en onze favoriete kustplaats werd een echt kuuroord. 

In 1997 vierde de klok van de Oude Kerk aan de kop van de Keizerstraat haar 400-jarig bestaan. 400 jaar lang gaf zij dag en nacht op hele en halve uren de tijd aan. Maar dat niet alleen, want als een soort soundtrack van het leven luidde zij ook voor gevaar, huwelijken en begrafenissen. 

Waar ze in Den Haag professionele torenwachters in dienst hadden om de klokken te luiden, was dat op Scheveningen een lokale aangelegenheid. Onze eigen wakers waren de baas over de klepel. Naast het aangeven van de tijd, kondigden zij ook de verse visvangst van de dag aan. Nae de clocke van zes tot die clocke negen had mocht de vis afgeslagen (verkocht) worden. En als het vroeger mistig werd op zee, dan hielpen zij de schepen om de weg naar de haven te vinden door de klok te luiden.

De kerkklok volgde dus het ritme van de zee. Maar in september 1943 werd het stil. Doodstil. De Duitse bezetters roofden de klok om haar om te smelten voor militaire doeleinden. Geen klokgelui, geen tijdsaanduiding, maar een diepe stilte viel over de straat.

Gelukkig kwam een eigenwijze schipper in actie. Hij zorgde ervoor dat het schip, onderweg naar Duitsland, ‘per ongeluk’ zonk in het IJsselmeer, mét de klok aan boord. Na de oorlog werd de klok opgevist en in de zomer van 1946 werd ze feestelijk terug op haar plek gehangen.

Scheveningers zijn trots op hun vuurtoren, en dat is niet voor niks! Deze majestueuze dame heeft een rijke geschiedenis en is al eeuwenlang een rots in de branding voor schepen in nood. Als de zee wild is of de mist dik, dan wijst het ritme van het licht hen de veilige haven. En de zeemeermin helemaal op de top van de toren? Zij is de hoofdrolspeler van een echte een legende. 

Even terugspoelen. De allereerste vuurtoren in Scheveningen stond er al in 1531. Dat was een bescheiden stenen torentje op een hoge duin waarin vuur werd gestookt, de vuurboet heette het toen. Omdat de Kerk verantwoordelijk was voor het beheer van deze vuurboet moesten schippers een klein bedrag aan de Kerk betalen om het vuur te laten branden. Al snel was de kleine vuurboet niet meer krachtig genoeg voor al die schepen en dus kregen we in 1875 een upgrade: een nieuwe, gietijzeren vuurtoren van maar liefst veertig meter hoog, mét een grotere lichtbron. 

Maar wat heeft een zeemeermin daarmee te maken? Nou, dat zit zo. In het rijke Westenschouwen lag een grote haven met een grote vloot. Als op een dag de vissers in hun netten een zeemeermin vangen, besluiten zij haar niet terug te gooien in zee, maar mee te nemen naar het dorp. Vanuit het water smeekte haar echtgenoot, de zeemeerman, de vissers om de zeemeermin terug de zee in te gooien. Op land zal ze sterven! De vissers negeerden de smeekbeden van de ongeruste zeemeerman en namen de zeemeermin mee naar het dorp. Slecht idee. De zeemeerman was woedend en sprak een vloek uit: “Westenschouwen, ’t zal u rouwen, Dat ge heeft geroofd mijn vrouwe, Westenschouwen zal vergaan, Alleen de toren zal blijven staan!” En zo geschiedde: een storm verwoeste het dorp, maar de toren bleef staan.